Reşadiye Köşkü Atatürk Müzesi olmalıdır
Celal ÖCAL
Türkiye’de Atatürk’ün ziyaret ettiği veya kaldığı yerler, müze olarak korunmaktadır. Bu uygulama Türkiye Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e Türk milletinin duyduğu şükran borcunun ifadesi olmaktadır ki çok doğrudur. Ancak Atatürk’ün ziyaret ettiği bir yer olmasına karşın, müzeye çevrilmemiş bir yer vardır, o da İzmir deki Reşadiye Köşkü’dür.
İzmir’in Fahrettin Altay semti, Hava Eğitim Komutanlığı sorumluluk sahasındaki köşk, Sultan II. Abdülhâmid dönemi İzmir Valisi Hüseyin Rıza Paşa tarafından 1890 yılında av köşkü olarak yapılmıştır. Birinci Dünya Savaşı döneminde İzmir’i havadan yapılan saldırılardan koruyan, karşı keşif ve bombardıman harekatlarında bulunan üç tayyare bölüğünden biri olan 1.Deniz Tayyare Bölüğü’nün de üssü de burasıdır.
Tanıtım broşüründe “Atatürk’ün İzmir ziyaretinde ikametgahına ayrılan binada, ülkemizi ziyaret eden bazı yabancı devlet adamları da burada Atatürk tarafından ağırlanır ”bilgisi verilmektedir. 11 Nisan 1934 günü Atatürk, Reşadiye Köşküne gelir, büyük kısmı Birinci Dünya Savaşı ve İstiklal harbi dönemi gazi subaylarla konuşur, Reşadiye Köşkü önünde fotoğraf çektirir.
Bu fotoğrafın özelliği, köşkün girişini sağlayan altı basamaklı merdivende, Atatürk’ün nerede durduğunu açıkça göstermesidir. Bu fotoğraf size veya çocuğunuza “Atatürk de burada fotoğraf çektirmişti” diyerek fotoğraf çektirme imkanı sağlamamaktadır ki bu heyecan verici durumdur.
22 Haziran 1934’de Atatürk hangar içinde bulunan, dönemin en modern deniz tayyaresi Supermarine Southampton’ı İran Şah’ına gezdirir, aralarında İran Şahı Rıza Pehlevi’nin de bulunduğu kalabalık bir heyetle, tayyare önünde fotoğraf çektirir. Bu fotoğrafta da Atatürk’ün durduğu yer bellidir.
Bu bilgilerle hayalinizde 1934 yılına gider, aynı kapıdan giriş yapar, Atatürk’ün takip ettiği yolu yürüyerek Reşadiye Köşkü’ne gidebilir, onun durduğu merdiven basamağında fotoğraf çektirebilir, anı evindeki Türk havacılık tarihinin en önemli olaylarının fotoğraf sergisini gezebilirsiniz.
Reşadiye Köşkü çıkışı yine Atatürk’ün yürüdüğü yolu kullanarak, Tayyare Hangarı’na gider, fotoğraftaki Southampton deniz tayyaresini, Atatürk’ün bulunduğu yeri hayalinizde canlandırarak, onu saygı ve rahmetle anarak müzeden ayrılabilirsiniz.
Bu yönde bilgilendirilen her Türk insanının benzer duygularla Reşadiye Köşkü Atatürk Havacılık Müzesi’ni gezmekten mutluluk duyacağından şüphemiz yoktur.
Muhtemelen İzmir’in kültür envanterinde kaydı bulunmayan Reşadiye Köşkü’ne İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı birimlerinin bile girmesine izin verilmemektedir. Hava Eğitim Komutanlığı, Covid-19 tedbirleri, ”bulundukları askeri bölgeye güvenlik zafiyeti oluşturacağı” gerekçesiyle araştırmacılara da ziyaret izni vermemektedir.
Ancak Reşadiye Köşkü’nü görmüş olanlar, Hava Eğitim Komutanlığı gazino tarafı giriş kapısı ile Reşadiye Köşkü arasının 100 metre, giriş kapısı ile tarihi hangar arasının 500 metre olduğunu belirtiyor. Bu kadar kısa mesafede ziyaretçiyi kontrol etmekte zafiyet olmadığını biliyor, klasik “Yasak hemşerim” türü bu cevabı doğru bulmuyoruz.
Mülkiyeti Hazine’ye ait olan köşk, 1950 yılında hazineden Hava Kuvvetleri Komutanlığı’na tapulu olarak tahsis edilir, “Hava Subay Lokali” olarak kullanılmaya başlar. 11 Mart 1993 çıkan bir yangınla çatı bölümü tamamen yanar. Bina 1993 yılında restore edilerek yeniden hizmete açılır.
2008 yılında zemin kat “Anı Salonu” olarak yeniden tefriş edilir ve tarihi binanın yanına “Kışla Gazinosu” yapılır. Köşkün tarihi yapısında değişikliğe gidilir. Köşkün özgün yapısına ait merdiven girişindeki parmaklıklar, kapı girişindeki alınlık demirleri kaldırılır. Zemin kat ve birinci kat duvarları yıkılarak gazinoyla bağlantı sağlanır.
Özgün yapıda olmayan imitasyon iki arslan heykeli kapı girişine yerleştirilir. Kapı üstüne “Reşadiye Köşkü” yazılır. Bu yanlış değişiklik sonucu gazinoda yapılan bir kısım düğünlerin haberleri “Tarihi köşkte evlendiler” başlığıyla (!) basına yansımaya başlar.
Reşadiye Köşkü’nün özgün yapısının, tabii güzelliğini günümüzde tanıtım broşürü fotoğrafı dışında görmek mümkün değildir. Maalesef Hava Eğitim Komutanlığı dönemin yetkilileri çok yanlış yaparak tarihi köşkün yapısını değiştirmiştir.
Atatürk’ün hatırasını taşıyan bu yapının, bu şekilde düzenlenmesi yanlış olmuştur.
Hakkında yazılı bilgi bulunmayan, ilgisizlik ve yasaklar nedeniyle 131 yıldır bilinmeyen Reşadiye Köşkü’nün, 87 yıl önce Atatürk’ün ziyaret ettiği bir mekan olduğunu, İzmir’e, tüm Türkiye’ye duyuruyor, Reşadiye Köşkü’nü sahiplenmeye çağırıyoruz. Bu tarih mirası, Atatürk hatırası köşk Türk milletinindir!
Atatürk’ün ziyaret ettiği Reşadiye Köşkü’nün de müzeye çevrilmemiş olmasını kabul etmiyoruz. Araştırmacılara, yerel yönetimlere, Kültür Bakanlığı yetkililerine, halka Hava Eğitim Komutanlığının getirdiği keyfi yasağa son vermesini Milli Savunma Bakanlığı’ndan bekliyoruz.
Reşadiye Köşkü’nü müzeye çevirmemekte yapılacak ısrarın sadece Hava Eğitim Komutanı’nın değil, Türk Hava Kuvvetleri’nin saygınlığına gölge düşürecek yorumlara da yol açacağını da hatırlatıyoruz.
Atatürk’ün ziyaret ettiği bütün mekanların müze olarak korunması gibi Reşadiye Köşkü’nün de müze olmasını, İzmir’in Türkiye’nin arzusu olduğunu belirtiyoruz.
Reşadiye Köşkü’nün Atatürk Havacılık Müzesi olarak halkın ziyaretine açılmasını yetkililerden talep ediyoruz. Kent ve Yaşam.com